 |
Tytuł Przypadek Ritterów
Autor Adam Węgłowski
Wydawnictwo Szara Godzina Stron 240
Data wydania 2012-02-14
|
Druga połowa XIX wieku to okres szczególny dla wielbicieli
kryminałów. To czas narodzin nowoczesnej kryminalistyki i optymistycznego
przekonania, że wszystko można wyjaśnić naukowymi metodami. To czas Sherlocka
Holmesa i C. Auguste Dupina, najsłynniejszych detektywów, mistrzów dedukcji. Z
drugiej strony, jest to także czas Kuby Rozpruwacza, którego brutalne
morderstwa wstrząsnęły Anglią w 1888 roku. Mało kto wie, że do podobnej zbrodni
doszło kilka lat wcześniej w okolicach Rzeszowa. Stanowi ona kanwę powieści
kryminalnej autorstwa Adama Węgłowskiego pt. Przypadek Ritterów.
W małej wiosce Lutcza znalezione zostają okaleczone zwłoki
kobiety – poderżnięto jej gardło i rozcięto podbrzusze. Uznając to za mord
rytualny, okoliczni mieszkańcy i oficerowie prowadzący śledztwo szybko wskazują
winnych – Ritterów, żydowską rodzinę, u której pracowała ofiara. Sprawa staje
się głośna w całym kraju, którym targają coraz silniejsze antysemickie
niepokoje. Przykuwa również uwagę Kamila Korda, młodego, nieco zblazowanego panicza.
Początkowo widzi on w procesie Ritterów swoistą atrakcję, którą może opisać w
wydawanej przez swoją rodzinę gazecie. Z czasem zaczyna dostrzegać liczne
nieścisłości w akcie oskarżenia i błędy popełnione przez prowadzących śledztwo,
postanawia więc przeprowadzić własne dochodzenie. Nie spodziewa się przy tym,
jak bardzo wpłynie to nie tylko na niego, ale również najbliższe mu osoby.
Wiele powieści bazuje w mniejszym lub większym stopniu na autentycznych
wydarzeniach. Jednak w Przypadku Ritterów autor nie ograniczył się do
wykorzystania elementów historii, która naprawdę się wydarzyła. Węgłowski
poprzedził napisanie książki starannymi badaniami, których efekty widzimy
chociażby w cytowanych fragmentach dokumentacji i opisu przebiegu prawdziwego
śledztwa, które miało miejsce w 1882 roku. Czyni to w sposób sprawny i
wiarygodny, nie nudząc czytelnika. Ponadto, jak możemy przeczytać w nocie „Od
Autora” jedyną fikcją, jaką znajdziemy w powieści są losy głównych bohaterów,
którzy starają się odkryć prawdę o zbrodni popełnionej w Lutczy. Pozostałe
wydarzenia, choć mogą wydawać się wręcz niewiarygodne, wydarzyły się naprawdę,
co zresztą łatwo sprawdzić dzięki solidnym i licznym przypisom.
Przypadek Ritterów to
nie tylko powieść detektywistyczna osadzona w realiach drugiej połowy XIX
wieku. Zgrabnie poprowadzony wątek kryminalny stanowi niejako pretekst do
dyskusji o ludzkich uprzedzeniach wobec osób innej narodowości i wiary.
Już kilkaset lat temu
pisano, że Żydzi leczą krwią chrześcijan rany po obrzezaniu, świerzb i „męską
menstruację”, cokolwiek miałoby to znaczyć. Że kradną hostie z kościołów i
przeprowadzają na nich bluźniercze eksperymenty. Dlatego każdy Żyd jest u nas podejrzany.
Tak samo jak chrześcijański misjonarz w Chinach. Tam wierzą, że księża i
mniszki porywają dzieci, a z ich oczu i serc szykują magiczne mikstury.
Ciekawe, prawda? Co kraj to obyczaj, można by powiedzieć.
Przede wszystkim jednak autor skupia się na przedstawieniu
rosnącego ówcześnie na terenie całej Europy antysemityzmu. Fałszywe,
absurdalne wręcz teorie były głoszone nie tylko przez zabobonnych prostaczków,
ale również przez uznane autorytety. Pośrednio dowiadujemy się również o fali
pogromów Żydów w zaborze rosyjskim, które miały miejsce w latach 1881-84. Słychać
wprawdzie głosy rozsądku w tej kwestii, lecz nie są one ani zbyt liczne, ani
wysłuchiwane przez ogół.
Do tej pory historię
zawsze pisał ktoś na czyjeś zamówienie. Jednak chyba nigdy na zamówienie Żydów.
Są za to idealnym kozłem ofiarnym, już od czasów Nerona. Tylko że wtedy mało
kto odróżniał chrześcijanina od Żyda. Z czasem to się zmieniło. Chrześcijanie
nie dawali już karmić sobą lwów. No ale bestie nie mogły zostać głodne.
Książkę czyta się bardzo dobrze i przyjemnie. Smaczku dodają
drobne wtrącenia i epizody informujące o ukazanym się w prasie artykule Prusa,
występie Heleny Modrzejewskiej czy procesie sądowym Jana Matejki. Nie są one
wprowadzane na siłę, a jedynie uwiarygodniają całą historię. Powieść ma także
swój aspekt społeczny. Autor obrazowo przedstawia różnice klasowe mieszkańców
zaboru austriackiego – od bogatej i wpływowej arystokracji po biedotę
przymierającą głodem.
Przypadek Ritterów
ukazał się nakładem nowego na rynku wydawnictwa - Szara Godzina. Okładka, na
której widnieje reprint drzeworytu z 1894 roku, dobrze oddaje charakter i
tematykę powieści. Druk jest dość duży i wyraźny, co znacznie ułatwia czytanie.
Przyjemną lekturę zakłócały jednak literówki, choć byłabym skłonna przymknąć na
nie oko, gdyby nie jeden błąd, który od razu zwrócił moją uwagę, a mianowicie
„choć” zamiast „chodź” (str. 208).
Zakończenie powieści pozostawia pewien niedosyt, sugeruje
jednak, że możemy liczyć na kontynuację losów Kamila Korda, na co mam dużą
nadzieję. Serdecznie polecam Przypadek
Ritterów wszystkim miłośnikom kryminału i historii.
Moja ocena: 5/6
Recenzja zdobyła wyróżnienie w konkursie na recenzję tygodnia na portalu Lubimy Czytać.
Za egzemplarz książki do recenzji serdecznie dziękuję Wydawnictwu Szara Godzina.
